Inleiding
Goede morgen beste ‘kennisparelontvangers’, het is vandaag donderdag 4 december 2025. Ik begin met een toepasselijk liedje bij de ‘kennisparel’ van vandaag: https://www.youtube.com/watch?v=4h09vR40yP0&list=RD_kCVjHnpitc&index=6 Vandaag een systematisch overzicht betreffende risico- en beschermende factoren in relatie tot extreemrechts geweld. De bevindingen worden gecategoriseerd in een risicomatrix om de specifieke rol van gewelddadige extremisten te beschrijven.
Gewelddadig rechts-extremisme en gewelddadig extremisme in het algemeen lijken vooral jonge mannen aan te spreken. Negatieve ervaringen en ingrijpende gebeurtenissen in het leven zijn risicofactoren die de normconforme ontwikkeling verstoren, met name tijdens de kindertijd en adolescentie. Deze pushfactoren bevorderen antisociaal gedrag vaak in relatie met de zoektocht naar sterke sociale banden met duidelijke normen en relatief eenvoudige verklaringen voor complexe problemen. Op het niveau van persoonlijkheidskenmerken worden antisocialiteit, narcisme, autoritarisme, vatbaarheid en de behoefte aan cognitieve afsluiting geassocieerd met gewelddadig extremisme.
Rechts-extremisme is een fenomeen dat de afgelopen decennia is toegenomen. Het is een verschijnsel dat niet opereert in een vacuüm maar het bouwt voort op bestaand of vermeende veranderingen in de samenleving, zoals: globalisering, multiculturalisme, immigratie en bezuinigingsbeleid gekoppeld aan een algehele verlaging van de levensstandaard bij bevolkingsgroepen.
Bron
Knäble, Jonas, Lisanne Breiling, Anne Brodführer, Friederike Sadowski, Lutz Heil & Martin Rettenberger (November/December 2025). A scoping review of risk and protective factors for right-wing extremist violence. Aggression and Violent Behavior, vol. 85, November/December, pp. 1-24. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1359178925000679
Summary
Right-wing extremism poses a significant threat to democratic societies and values in western countries. Although the research of violent extremism has vastly grown in recent years, right-wing extremism remains a niche topic compared to Islamism and violent extremism in general. In this scoping review, we summarize 1206 risk and protective factors reported in 130 empirical and theoretical articles about violent right-wing extremism and violent extremism in general.
Risk and protective factors were clustered and reported narratively within a theoretical framework. The results yield an extensive overview of different risk and protective factors applicable for violent right-wing extremism. The findings illustrate that violent right-wing extremism cannot be explained by a singular factor, but rather factors at the individual, social, and macro level have to be taken into account.
The inclusion and comparison of risk factors identified in articles focusing on violent right-wing extremism and articles focusing on violent extremism in general indicate that the majority of the reviewed risk factors are not specific for violent right-wing extremism, although empirical comparisons were scarce. However, the already existing comparison studies indicate promising results to identify specific risk factors and differences between violent right-wing extremists and other kinds of violent extremisms.
Half of the included studies offered theoretical insights, the existing empirical work consisted mainly of case reports, correlational and cross-sectional study designs and relatively few longitudinal or experimental studies. The methods used in the reviewed studies included case and interview studies, quantitative cross-sectional designs, and systematic reviews. The objective of this scoping review was to map the diverse risk categories that are relevant for the understanding and assessment of the risk of violent right-wing extremism. The variety of identified risk factors and categories highlights the complexity of individual risk trajectories underlaying violent extremism. The broad approach enabled us to describe a snapshot of the current literature regarding risk and protective factors of violent right-wing extremism and to identify similarities and differences between violent right-wing extremism and violent extremism in general.
Afsluitend
De Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst spreekt van rechts-extremisme als aan de definitie van extremisme wordt voldaan en daarbij een of meer van de volgende denkbeelden centraal staan: Racisme en wit superioriteit denken; antisemitisme; omvolkingstheorie; vreemdelingenhaat (inclusief moslimhaat); haat jegens vreemde (cultuur)elementen; en ultranationalisme.
Rechts-extremistische groepen maken opportunistisch gebruik van angst en onvrede in de samenleving en ondermijnen door hun boodschap/narratief het vertrouwen in de democratische rechtsorde. Hierdoor kunnen spanningen en polarisatie tussen bevolkingsgroepen ontstaan en kunnen mensen onterecht het vertrouwen verliezen in de democratische instituties. Rechts-extremisten streven naar een normalisering van hun boodschap/narratief in de samenleving.
Dit narratief vormt een tweeledige dreiging. Enerzijds draagt het bij aan de ondermijning van de democratische rechtsorde door de verhouding tussen overheid en burgers en de sociale cohesie tussen burgers onderling in de maatschappij onder druk te zetten. Anderzijds is dit gedachtegoed een mogelijke voedingsbodem voor het gebruik van geweld, zoals dat te zien is binnen het rechts-terrorisme. De veelal kwetsbare jongeren worden in dit gedachtegoed meegezogen en kunnen snel radicaliseren.
Zie verder: https://www.aivd.nl/onderwerpen/extremisme/rechts-extremisme/ Ondanks talloze pogingen de afgelopen jaren is er tot nu toe geen effectieve reactie geweest om de ontwikkeling van het fenomeen te verminderen en invloed te doen afnemen. En dat is een zorgelijke ontwikkeling, niet allen binnen Europa maar zeker ook binnen de Nederlandse grenzen. Ten slotte verwijs ik nog naar dit onderzoek dat in 2023 verscheen: https://repository.wodc.nl/handle/20.500.12832/3304 Betreffend onderzoek is uitgevoerd om meer inzicht te krijgen in de ontwikkelingspaden voor het optreden van rechtsextremistische radicalisering, met daarin centraal de rol van online sociale media platforms, aanbevelingsalgoritmen en de wisselwerking tussen de online- en offline contexten. En ook dit lopende systematisch onderzoek naar online gedragingen van rechts-extremisten is naar mijn mening waardevol: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/cl2.70076